چکیده

هدف:

: برای دستیابی به پیشرفت علمی در علوم انسانی اسلامی، به ویژه روان شناسی اسلامی، نیاز به بنیان نهادن و توسعه روش های پژوهش در این حوزه است. با طراحی روش های ساخت یافته و نظام مند، با اتکای به شیوه های اجتهادی و فهم متون اسلامی، و حاکم کردن نگرش سیستمی و ساختاری، می توان در تحلیل مسائل پیچیده انسانی و کشف واقعیت های روانشناختی بسیار مؤثر عمل نمود و زمينه نظریه پردازی را با توجه به منابع وحیانی اسلامی فراهم ساخت. این امر نیاز مند گام برداشتن در حوزه پژوهش های پیشرفته مدل یابی و تبیین سازوکار روابط میان سازه ها، در یک شبکه منسجم سازواره ای است

روش:

برای انجام این پژوهش که اساسا از نوع «بنیادی» و« توسعه ای» که بتوان در عمل نیز به کار برد و به لحاظ راهبردی از نوع توصیفی – تحلیلی است، به مقتضای هر مرحله از گردآوری و پردازش اطلاعات از «روش اسنادی» و «روش تحلیل محتوای کیفی»، بهره گرفته شد. برای رسیدن به اهداف این پژوهش، با بهره مندی از روش ها و تکنیک های برون دینی (مانند روش های معناشناختی و چند متغیری )، کوشیدیم مبتنی بر مبانی روش شناختی پارادایمی و بر اساس پارادایم اجتهادی و بهر مندی از روش های درون دینی و با به کار گیری تمام ظرفیت های روش های اجتهاد، اعم از اصول فقه و استنباط، و روش های فهم متن(تفسیر و حدیثی)، برای فهم گزاره های اسلامی و طراحی روش مدل یابی مفاهیم و سازه های روان شناختی از آنها بپردازیم

یافته ها:

در این پژوهش، به روش مدل یایی اسلامی - روانشناختی که دارای فرایند نظام مندي متشكل از مراحل چهارگانه مفهوم پردازی، صورت چندی، اعتبار سنجی و تبیین و تفسیر مدل (که خود دربردارنده شش گام مسئله شناسی و فرضیه پردازی، فهم پژوهی و استخراج مقاهيم از متون اسلامی، با مفهومی مدل طراحی و ساخت مدل مفهومی، اعتباریابی، و تبیین و تفسیر نتایج مدل یابی است) دست یافتیم.

- اجرای عملیاتی موفق این روش در یک نمونه مثال واقعی، نشانگر کارآیی آن بود.

- از دست آوردهای دیگر این پژوهش تنقیح و بهبود «روش فهم روانشناختی متون اسلامی» و کاربست متناسب نرم افزار تحلیل کیفی اطلس تی ( ATLAS . ti ) در افزایش دقت و قوت روش کنونی است

نتیجه:

در نتیجه، این روش می تواند بر نظام مندی، قابلیت داوری و اعتبار پژوهش های علوم انسانی از متون اسلامی بیافزاید.

کلید واژه ها:

روش، مدل یابی، متون اسلامی، قرآن و حدیث، سازه روانشناختی، فهم متن، پارادایم اجتهادی

نوع