چکیده

هدف:

پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل و تدوین مدل اختلال هویت جنسی در ایران و موضوع شناسی فقهی آن، شکل گرفت

روش:

اطلاعات محتوایی عوامل اختلال هویت جنسی در سه مرحله جمع آوری شدند: نخست، پیشینه پژوهشی اختلال هویت جنسی به طور جامع مرور شد، سپس با ۸ متخصص(۴ روانشناس بالینی، ۳ روان پزشک و ۱مددکار اجتماعی) مصاحبه و نظرات آنها درباره عوامل اختلال هویت جنسی در ایران ثبت شد. در ادامه با ۳۵ فرد دارای اختلال (۱۸ دختر و ۱۷ پسر) مصاحبه شد و عوامل این اختلال مورد مشاهد قرار گرفت. سرانجام ۳۰۰ فرد دارای اختلال هویت جنسی (۱۵۰زن و ۱۵۰ مرد) و ۱۱۶ نفر از افراد عادی پرسشنامه های مربوط به عوامل اختلال هویت جنسی را تکمیل کردند. ابزارهای استفاده شده در این پژوهش شامل مقیاس های میلون ۳، حرمت خود روزنبرگ، تصویر بدن فیشر، دل بستگی بزرگسالان كولينز و رید، سنجش عملکرد خانواده مک مستر، طرحواره جنسیتی بم است که دارای اعتبار و روایی بالایی است و همچنین شامل پرسشنامه عوامل خانوادگی اختلال هویت جنسی است که توسط پژوهشگر ساخته شده است و اعتبار و روایی آن نیز به دست آمده است. گروه نمونه اصلی از میان افراد دارای اختال هویت جنسی دارای پرونده در سازمان بهزیستی کل کشور و با شیوه نمونه گیری از نوع در دسترس انتخاب شدند و گروه افراد عادی هم به صورت جور شده از جهت سنی و نه تحصیلات و موقعیت جغرافیایی با گروه دارای اختلال انتخاب شدند

یافته ها:

نتایج به دست آمده از مراحل سه گانه، بیانگر ۲۲ عامل در گروه FTM یعنی «پو شش، بازی، ارتباط غالبی با همسالان از جنس مخالف» «حس شدید نازیبایی»، «اختلال روانی افسردگی اساسی»،« اختلال های شخصیت: مرزی، اسکيزوئيد»، «مدارا و تشويق والدين با رفتار نابهنجار ( معکوس) جنسیتی کودک»، «انتساب جنسیت مخالف»، «رکه شخصیت: بدنمایی، افسرده، منفی گرا»، «عوامل خانواده: ارتباط، همراهی عاطفی، حل مسائل، ایفای نقش، عملکرد کلی، آمیزش عاطفی »، «فقدان الگوی جنسیتی»،« ترس از آزار دیدن بوسیله مردان »، «دلبستگی ایمن »، «دلبستگی اضطرابی» ،« دلبستگی اجتنابی» و «حرمت خود پایین» و ۱۷ عامل در گروه MTF یعنی «حس شديد نازیبایی» ، «پوشش ،بازی و ارتباط غالبی با همسالان از جنس مخالف»، «مدارا و تشويق والدين با رفتار ناهنجار ( معکوس) جنسیتی کودک»، «انتساب جنسیت مخالف»،«میل مادر به داشتن دختر»، «قربانی سوء استفاده رفتاری»،« حرمت خود پایین»، «فقدان الگوی جنسیتی»،« اختلال های روانی: اضطراب، مانیا»،« اختلال های شخصیت مرزی، خود شیفته»،« رگه شخصیت: مطلوبیت، افسرده» ،«عوامل خانواده: عملکرد کلی، ایفای نقش، حل مسائل» بودند. بنابراین مدل بدست آمده ایرانی در گروه FTM به ترتیب متغیر مستقل و میانجی عبارت است از: «پوشش / بازی/ ارتباط غالبی با همسالان از جنس مخالف» و «انتساب جنسیت مخالف»، و «مدارا و تشويق والدین با رفتار نابهنجار ( معکوس) جنسیتی کودک». و مدل بدست آمده در گروه MTF به ترتیب متغیر مستقل و میانجی عبارت است از : «حرمت خود پایین» و « فقدان الگوی جنسیتی» و «مدارا و تشويق والدین با رفتار نابهنجار (معکوس) جنسیتی کودک» در بخش فقهی نیز چهار حيطه (۱) مسائل فقهی مربوط به اختلال هویت جنسی افرادی که اقدام به عمل جراحی نمی کنند و (۲) موضوع تعیین جنسیت و(3) موضوع تغیير جنسیت ( عمل جراحی) و (4) مسائل فقهی مربوط به بعد از عمل

نتیجه:

این پژوهش به خوبی توانسته است پاسخ مناسبی برای سئوالات سه گانه و اصلی پژوهش ارائه دهد ؛ در این پژوهش عوامل اختلال هویت جنسی در سه حیطه روان شناسی فردی، خانوادگی و اجتماعی تبیین شد. برای هر کدام از گروه های FTM و MTF با توجه به فرهنگ ایرانی مدلی تأسیسی بدست آمد که با مبانی پژوهشی و تجربی آن کاملا سازگار بوده و در نوع خود بدیع و جدید است. از لحاظ فقهی با تبیین مسائل و فروع و ابعاد جدیدی که بواسطه آن بوجود آمده است، زمینه برای استفتاءات جدید از مراجع معظم تقلید و تبیین سایر مباحث صورت خواهد گرفت. بنابراین پژوهش حاضر از جهت فقهی توانست زمینه و مسیر مناسبی را برای استفاده فقهی و قانونی در مورد این پدیده ارائه نماید

کلید واژه ها:

اختلال هویت جنسی، نارضایتی جنیتی، جنسیت، احکام فقهی، مدل

نوع