چکیده

هدف:

هدف پژوهش حاضر استخراج مولفه های خودنظم دهی، به عنوان توانش تنظیم پاسخ های خود در جهت تعقیب اهداف و برآورده ساختن معیارها در منابع اسلامی ساخت یک برنامه زوج درمانی مبتنی بر خودنظم دهی با رویکرد اسلامی، برای تأثیر بر شاخص های کیفیت رابطه همسران و بررسی روایی محتوایی مولفه ها و برنامه زوج درمانی می باشد.

بررسی در آثار حکمای اسلامی، علمای اخلاق اسلامی، محدثان، و دین پژوهان، نشان می دهد که پایگاه «عقل»، منبع معرفتی- انگیزشی- اجرایی نفس است که بر اساس توانش های شناختی خود در حیطه نظر و عمل، مدیریت و تنظیم کنش های مختلف روانی انسان را بر عهده دارد

روش:

بر این اساس، با استفاده از روش های تحلیل محتوا و معناشناسی زبانی، گزارهای دینی در خصوص عقل، گرد آوری، طبقه بندی و تحلیل شدند

یافته ها:

حاصل این بررسی، ۲۱ مولفه نظری بود که در چهار ساحت معرفتی۔ شناختی( به انضمام مولفه های نگرشی)، ارادی۔ انگیزشی، احساسی- عاطفی۔ هیجانی، و اجرایی سازمان داده شد. این مولفه ها در اختیار ۱۰ کارشناس دارای تحصیلات عالیه حوزوی قرار گرفت و روایی محتوای آنها با استفاده از ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) سنجيده شد. نتایج ارزیابی کارشناسان نشان داد که :

- مولفه های شناختی، انگیزشی، و اجرایی، از سطح بالایی از روایی برخوردارند؛

- مولفه های هیجانی نگرشی سطوح پایین تری از روایی را نشان دادند.

- حاصل آنکه عناصر و فرایند خودنظم دهی در نظريه ها و مدل های روانشناختی، کاملا با مفهوم «عقل»، در منابع اسلامی قابل تبیین بود و به علاوه بر این که ساختار عقل و فرایند تعقل مشتمل بر عناصر ویژه خود است.

- سپس، در چارچوب الگوی تعدیل شده فرایند سایبرنتیک خودنظم دهی با استفاده از کارکردها و مولفه های عقل در منابع اسلامی، یک برنامه زوج درمانی تنظیم گردید. در برنامه زوج درمانی خودنظم دهی، بالینگر تلاش می کند بر روی آن دسته از فرایندهای درونی کار کند( شامل خود ارزیابی، هدف گذاری معطوف به خود، خود تغییری، دریافت بازخورد از تلاش های تغيير) که افراد را قادر می سازند فعالیت های هدفمند خود را در طی زمان و در شرایط متغير، هدایت نمایند. این رویکرد در صدد تعدیل افکار، هیجانات و رفتارها با استفاده از مکانیزم های خاص خودنظم دهی در جهت رفع مسایل و مشکلات بین همسران است.

- در رویکرد زوج درمانی خودنظم دهی، ساختار درمان در سه فاز تنظیم می گردد: 1. خود تغییری کوتاه مدت، ۲. خود تغییری از طریق آموزش روانشناختی، ۴, خود تغیری با هدایت درمانگر.

- در الگوی اسلامی، هدف کلی زوج درمانی، مواجهه معقول با مسایل همسران در چارچوب نظری مفهوم «عقل»، در منابع دینی است. در این مواجهه تلاش می شود از طریق گسترش آگاهی و توان تدبیری افراد، اعتلای انگیزش های معنوی و اخلاقی، والايش احساسات، و ارتقای توان خود تنظیمی و مهارتهای اجرایی، مسائل موجود در روابط همسران برطرف گردد، به نظر می رسد، با عقلانی سازی (مشتمل پر معنوی سازی و اخلاقی سازی) فرایند، اهداف، و تکنیکهای مداخله، صلاحیت های سطح بالاتری گسترش باید که در مقام عمل بتواند شاخص های کیفیت رابطه زناشویی را ارتقاء دهد.

- برنامه زوج درمانی برای سنجش روایی محتوای فرایند، اهداف، و تکنیکها در اختیار ۱۰ نفر از کارشناسان( با پیشینه علمی- تجربی در زوج درمانی و تحصیلات عالیه علوم حوزوی) قرار گرفت. محاسبه ضرایب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص های روایی محتوا (CVT) جلسات درمانی، روایی برنامه درمانی را به طور کلی و در سطح فرایند، اهداف، و تکنیکها، مورد تأیید قرار داد؛ هر چند برخی از تکنیک ها نیازمند تکمیل و بازنگری می باشند

کلید واژه ها:

خود، خود نظم دهی، نفس، عقل، زوج درمانی، زوج درمانی با رویکرد خود نظم دهی، زوج درمانی مبتنی بر خودنظم دهی با رویکرد اسلامی

نوع

بسته