چکیده

هدف:

پژوهش حاضر با هدف بررسی ابعاد روان شناختی مناسک حج و اثربخشی آن بر سطح دینداری و سلامت عمومی حجاج در دو بخش طراحی و اجراء گردید

روش:

در بخش اول به توصیف و تبیین ابعاد روان شناختی مناسک حج با تکیه بر منابع معتبر اسلامی و دانش روان شناسی و تاثیرات این فريضة الهي بر ابعاد شناختی، عاطفی و رفتاری و سپس در بخش دوم به بررسی تجربی تاثیرات مناسک حج بر سطح دینداری و سلامت روان پرداخته شد که از روش پژوهش شبه تجربی استفاده شد. در این بخش از مجموع ۲۲۵۰۰ نفر زائران کاروان های حج تمتع سال ۱۳۸۵ از استان تهران. ۱۰۵ نفر شامل 62 مرد و 43 زن از سه کاروان به عنوان نمونه در دسترس، انتخاب و یک ماه قبل از انجام مناسک حج دو پرسش نامه جهت گیری مذهبی با تکیه بر اسلام و سلامت عمومی (۲۸-GHQ) به عنوان پیش آزمون و پس از اتمام مناسک حج مجددا همان پرسشنامه ها به عنوان پس آزمون و همچنین یک ماه پس از بازگشت به وطن برای بار سوم آن دو پرسش نامه به عنوان مرحله پیگیری جهت سنجش سطح دینداری و سلامت روانی آنها اجراء گردید. داده های جمع آوری شده به وسیله آزمون  Tوابسته و T مستقل و تحلیل واریانس یک راهه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند

یافته ها:

نتایج نشان می دهند که:

الف، نمره کل جهت گیری مذهبی و نیز نمرة كل سلامت عمومی آزمودنی ها در پس آزمون نسبت به پیش آزمون به طور معناداری بیشتر شده است. این تفاوت معنادار در خرده آزمونهای جهت گیری مذهبی (عقاید ، مناسک و اخلاق و خرده مؤلفه های سلامت عمومی "نشانه های بدنی"، "اضطراب"، " نارساکنش وری اجتماعی" و" افسردگی" نیز مشاهده گردید.

ب. با مقایسه مرحله پیش آزمون و پیگیری نمرة كل جهت گیری مذهبی و خرده آزمونهای آن تفاوت معناداری یافت نشد. هرچند در نمرة كل سلامت عمومی و دو خرده مؤلفة اضطراب و افسردگی تفاوت معنادار مشاهده شد.

ج. نمره کل جهت گیری مذهبی و خرده مؤلفه ها و نیز نمرة كل سلامت عمومی و خرده مؤلفه های نشانه های مرضی، اضطراب و افسردگی در مرحله پیگیری نسبت به پس آزمون به طور معناداری تغییر یافته است

د. عامل جنس، سن، سطح تحصیلات و سابقه تشرف به عمره و حج در نتایج به دست آمده مؤثر نبوده اند.



ه . نتیجه جانبی: با استفاده از روش همبستگی پیرسون مشخص شد که بین سطح دینداری و سلامت عمومی آزمودنی ها در مراحل سه گانه پژوهش همبستگی معنادار به ترتیب ۱۹۶/0،  ۲۹6/0 و ۳۷/0 وجود دارد

نتیجه:

نتایج نهایی نشان داد که:

1. انجام مناسک حج به عنوان مجموعه ای از اعمالی که نمایانگر تمامی دین است در سه حوزه روان شناختی حاجیان تاثیر گذار است. در حوزه شناختی معنابخش به نام رفتارهای انسان، گسترش دهنده حس انسجام، تقویت کننده هویت دینی و تمدنی، افزایش دهنده سطح معارف دینی و وحدت بخش شخصیت انسان است، در حوزة عاطفی باعث افزایش احساس آرامش، تعمیق احساس دلبستگی به خدا، رهائی (قطع تعلقات)، افزایش احساس حرمت خود می شود و در حوزه رفتاری به کاهش رفتارهای نابهنجار و انحرافی، افزایش رفتارهای اصلاح گرانه و گسترش رفتارهای صمیمانه و مهرورزانه می انجامد.

2. انجام مناسک حج سطح دینداری آزمودنی ها را افزایش می دهد

٣. انجام مناسک حج سطح سلامت روانی آزمودنی ها را افزایش می دهد .

کلید واژه ها:

مناسک حج، ابعاد روان شناختی، حج، سلامت روان، دینداری

نوع

بسته