چکیده

هدف:

طبق مطالعات، نسبت معناداری از جمعیت جهان دارای باورهای دینی بوده و دین برای زندگی روزانه آنها اهمیت دارد. از این رو طراحی درمان های مبتنی بر دین برای درمان اختلالاتی چون افسردگی ضرورت خواهد داشت. پژوهش حاضر در پی دستیابی به چهار هدف تدوین مدل مفهومی خودنظم جویی اسلامی، طراحی طرح نمای درمانی برای افسردگی، امکان سنجی و بررسی نتایج اولیه آن بود

روش:

پژوهش به لحاظ رویکرد، کیفی- کمی، و مشتمل بر سه روش تحلیل مفهومی- محتوایی ، پیمایشی و روش آزمایشی بود. منابع استفاده شده در روش تحلیل مفهومی محتوایی قرآن کریم و منابع روایی با معیار درجه بندی کتب روایی بود. در روش پیمایشی از نوع روش دلفی، نظر صاحب نظران در دو راند اصلی و دو راند فرعی در مورد مدل مفهومی و طرح نمای درمانی خودنظم جویی اسلامی مورد بررسی قرار گرفت، و در روش آزمایشی از نوع طرح های تک آزمودنی با خط پایه چندگانه، امکان اثرگذاری طرح نمای خودنظم جویی اسلامی بر کاهش علائم افسردگی بر روی سه آزمودنی بر اساس چهار ابزار سنجش متغیر وابسته، سه ابزار سنجش متغير برونداد، و یک ابزار امکان سنجی مورد بررسی قرار گرفت

یافته ها:

یافته ها نشان داد که:

- خود نظم جویی اسلامی از9 مؤلفه تشکیل شده است که عبارتند از: خود توانمندی شناسی، خودرابطه شناسی متعالی، خودنظارتگری، هدف شناسی، مانع شناسی اهداف، انگیزش مهار، مهار در مقام نفس، نظم دهی در مقام عمل، و تداوم مهار.

- این مؤلفه ها به صورت سیستمی با یکدیگر در ارتباط بوده، و به صورت نظام مند فرایند باز داری و اداری متعالی را رقم می زنند.

- روایی پیش فرض های طراحی مدل خودنظم جویی اسلامی( 0/88 <CVI و 78/0 < CVR)، مؤلفه ها (0/88 < CVI و 0/79 < CVR). و فرایند (0/88 < CVI و 0/78 < CVR) توسط کارشناسان دینی مطلوب ارزیابی شد.

- هم چنین یافته ها حاکی از امکان شکل گیری طرح نمای درمانی برای کاهش علایم افسردگی در قالب یک درمان کوتاه مدت ساختار یافته ده جلسه ای، مشتمل بر دو فاز شناخت و مهار بود که ۱۰ روان شناس بالینی، روایی آن را در شش بخش میزان ارتباط محتوای کلی جلسات درمانی با مؤلفه های خودنظم جویی اسلامی(CVI ˃0/90)، ارتباط و ضرورت مؤلفه ها برای کاهش افسردگی (0/80< CVR, CVI )، ارتباط تکنیکها با اهداف جلسات (0/80 <CVI)، ارتباط تکنیک ها با کاهش افسردگی ( 0/80 <CVI و ضرورت تکنیک ها برای کاهش افسردگی (0/80˃ CVR ) معللوب ارزیابی کردند.

-امکان سنجی درمان خودنظم جویی اسلامی از طریق به اتمام رساندن كل جلسات درمان توسط مشارکت کنندگان (%۱۰۰)، مطالعه دفترچه راهنمای جلسات (۱۰۰%)، انجام فعالیت های فردی (۹۴%)، حضور در جلسات پیگیری (۱۰۰٪)، میزان رضایت از دوره درمان (۹۴٪)، میزان آسان بودن اجرای تکنیک ها (۷۴٪)، و میزان سودمندی هر یک از تکنیکها (۷۸٪) با میانگین درصد کل ملاک های امکان سنجی (٪۹۲) به اثبات رسید.

- نتایج اجرای طرح های درمانی نشان داد که افسردگی هر سه آزمودنی از وضعیت متوسط-شدید با روند افزایشی و باثبات (در خط پایه) به وضعیت خفیف و بدون آسیب با روند کاهشی و باثبات (در مرحله مداخله) رسید و شرایط در جلسات پیگیری نیز حفظ شد.

-درصد بهبودی 40%)˃MBLR) و اندازه اثر (50% < ES) در حد متوسط - مطلوب بود.

 نتایج ابزارهای سنجش افسردگی، همبستگی معنادار نشان داد (P<0/01 , r˃0/99)، و متغیرهای برون دادی نیز از پیش آزمون تا پس آزمون روند افزایشی نشان داد

نتیجه:

بنابراین مطالعه حاضر بر اساس شواهد به دست آمده از ملاک های استاندارد طرح های تک آزمودنی، جزء طبقه« مطابق استاندارد شواهد به همراه احتیاط» بوده، طرح نمای درمانی خود نظم جویی اسلامی امکان کاربرد برای درمان افراد افسرده داشته، و می توان آن را در مجموعه های بالینی جهت بررسی کار علمی و اثربخشی به کار گرفت

کلید واژه ها:

روان شناسی اسلامی، روان درمانی اسلامی، خودنظم جویی، مدل مفهومی، درمان افسردگی، امکان سنجی، طرح نمای درمانی

نوع

بسته